De leraar onderschrijft zijn pedagogische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende pedagogische kennis en vaardigheid om op professionele en planmatige wijze voor individuele leerlingen en voor de groepen waarmee hij werkt, een veilige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerlingen of deelnemers zich kunnen ontwikkelen tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon.

Om te voldoen aan het eerste lid:

• Kan de leraar de volgende handelingen verrichten
  • Hij vormt zich een goed beeld van het sociale klimaat in een groep, van het individuele welbevinden van de leerlingen en van de vorderingen die zij maken op het gebied van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid
  • Hij ontwerpt op basis daarvan een plan van aanpak of een benadering om de leerlingen te begeleiden naar een veilig en harmonisch leef- en werkklimaat en om hun sociaal-emotionele en morele ontwikkeling te bevorderen in de richting van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.
  • Hij voert dat plan van aanpak of die benadering uit
  • Hij evalueert dat plan van aanpak of die benadering en stelt het zonodig bij, voor de hele groep en ook voor individuele leerlingen
  • Hij signaleert problemen en belemmeringen in de sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van leerlingen en stelt, zo nodig samen met collega’s, een passend plan van aanpak of benadering op
• Beschikt de leraar over de volgende kennis
  • Hij is vertrouwd met de leefwereld van de leerlingen, hun basisbehoeften, hun verwachtingen, met de culturele bepaaldheid daarvan en weet hoe hij daarmee om kan gaan.
  • Hij is bekend met bedrijfsculturen waar leerlingen in of na hun opleiding mee te maken krijgen
  • Hij is bekend met de sociaal emotionele en morele ontwikkeling van tieners, jongvolwassenen en volwassenen, met de problemen en belemmeringen die zich daarbij voor kunnen doen en weet hoe hij die problemen in de praktijk kan signaleren en hoe hij daarmee om kan gaan
  • Hij is bekend met ontwikkelings- en opvoedtheorieën, is vertrouwd met verschillende opvoedpraktijken en met de culturele bepaaldheid ervan en is zich bewust van de consequenties van die theorieën en praktijken voor het onderwijs en voor zijn doen en laten als docent vo.
  • Hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij tieners, adolescenten en volwassenen en van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij daaraan moet verbinden voor zijn handelen.

 De leraar onderschrijft zijn vakinhoudelijke en didactische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende inhoudelijke en didactische kennis en vaardigheden om op professionele en planmatige wijze voor de individuele leerlingen en voor de groepen waarmee hij werkt, een krachtige leeromgeving tot stand te brengen waarin leerlingen zich op een goede manier de leerinhouden van een bepaald vak eigen kunnen maken.

• Om te voldoen aan het eerste lid:
  • kan de leraar de volgende handelingen verrichten:
    • hij vormt zich een goed beeld van de mate waarin de leerlingen de leerinhoud beheersen en van de manier waarop ze hun werk aanpakken.
    • Hij ontwerpt op basis daarvan gevarieerde leeractiviteiten die voor leerlingen uitvoerbaar zijn, waaruit zij eventueel kunnen kiezen en die hen aanzetten tot zelfwerkzaamheid.
    • Hij voert die leeractiviteiten samen met zijn leerlingen uit
    • Hij evalueert die leeractiviteiten en de effecten daarvan en stelt ze zonodig bij, voor de hele groep, maar ook voor individuele leerlingen
    • Hij signaleert leerproblemen en –belemmeringen en stelt, zo nodig samen met collega’s, een passend plan van aanpak of benadering op.
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij heeft zelf een grondige kennis en beheersing van de leerinhouden waarvoor hij verantwoordelijk is en is op grond van eigen studie en eventueel werkervaring vertrouwd met de theoretische en praktische achtergronden daarvan.
    • Hij kent het belang van die leerinhoud voor het toekomstige beroep en het dagelijkse leven van de leerlingen
    • Hij kent op hoofdlijnen de leerinhoud van andere vakken waarmee hij binnen zijn school samenwerkt
    • Hij weet op hoofdlijnen wat en hoe zijn leerlingen geleerd hebben in het voorgaande onderwijs en hoe hij daarop kan aansluiten
    • Hij heeft kennis van, al dan niet onderzoeksmatig, ontwerpen van onderwijs, didactieken en didactische leermiddelen, waaronder ict
    • Hij is bekend met verschillende onderwijs- en leertheorieen, met verschillende onderwijsarrangementen voor het vo en weet hoe hij die in de praktijk kan brengen
    • Hij is vertrouwd met de wijze waarop leerlingen leren, wat hun leerbehoeften zijn, hoe zij zich ontwikkelen, welke problemen zich daarbij kunnen voordoen, en weet hoe hij daarmee om kan gaan
    • Hij heeft kennis van de invloed van taalbeheersing en taalverwerving op het leren en weet hoe hij daar in de praktijk rekening mee kan houden
    • Hij heeft kennis van de invloed van veel voorkomende leerstoornissen en onderwijsbelemmeringen en weet hoe hij daarmee om kan gaan
    • Hij heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij tieners, adolescenten en volwassenen en van de culturele bepaaldheid daarvan en weet welke consequenties hij daaraan moet verbinden voor zijn handelen

De leraar onderschrijft zijn organisatorische verantwoordelijkheid. Hij heeft voldoende organisatorische kennis en vaardigheid om in zijn groepen en zijn andere contacten met leerlingen op professionele en planmatige wijze een goed leef- en werkklimaat tot stand te brengen dat overzichtelijk, ordelijk en taakgericht is en in alle opzichten helder voor hemzelf, zijn collega’s en in het bijzonder de leerlingen.

• Om te voldoen aan het eerste lid
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten
    • Hij hanteert op een consequente manier concrete, functionele en door de leerlingen gedragen procedures en afspraken
    • Hij biedt organisatievormen, leermiddelen en leermaterialen aan die leerdoelen en leeractiviteiten ondersteunen
    • Hij houdt voor zijn onderwijs een planning aan die bij de leerlingen bekend is en waar zij hun eigen planning op kunnen afstemmen en hij gaat adequaat om met tijd
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is bekend met die aspecten van groeps- of klassenmanagement die voor zijn vorm van onderwijs relevant zijn
    • Hij is bekend met de organisatorische aspecten van verschillende soorten leeromgevingen in de school en in het leerbedrijf, zoals open leercentrum, werkplekkenstructuur, beroepspraktijkvorming en praktijklessen.

De leraar onderschrijft zijn interpersoonlijke verantwoordelijkheid. Hij is zich bewust van zijn eigen houding en gedrag en van de invloed daarvan op de leerlingen. Hij heeft ook voldoende kennis en vaardigheden op het gebied van groepsprocessen en communicatie om een goede samenwerking met en van de leerlingen tot stand te brengen.

• Om te voldoen aan het eerste lid
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten:
    • Hij maakt contact met de leerlingen en zorgt ervoor dat zij contact kunnen maken met hem en zich op hun gemak voelen
    • Hij biedt een kader waarbinnen de leerlingen hun eigen leerproces kunnen vormgeven en helpt leerlingen hierbij
    • Hij schept een goed klimaat voor samenwerking met de leerlingen en tussen de leerlingen onderling
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is goed op de hoogte van communicatie- en omgangsvormen in de leefwereld van zijn leerlingen en in de praktijk waar zij zich op voorbereiden
    • Hij is op een praktisch niveau op de hoogte van communicatietheorieën, groepsdynamica en interculturele communicatie en kent in het bijzonder de implicaties daarvan voor zijn eigen doen en laten.

De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met collega’s. hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om een professionele bijdrage te leveren aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat van zijn school, aan goede werkverhoudingen en aan een goede schoolorganisatie.

• Om te voldoen aan het eerste lid:
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten
    • Hij deelt informatie die voor de voortgang van het werk van belang is met collega’s en maakt gebruik van de informatie die hij van collega’s krijgt
    • Hij levert een constructieve bijdrage aan verschillende vormen van overleg en samenwerken op school
    • Hij geeft en ontvangt collegiale consultatie en intervisie
    • Hij werkt met collega’s, al dan niet onderzoeksmatig, samen aan de ontwikkeling en verbetering van zijn school
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie
    • Hij is op een praktisch niveau op de hoogte van leerlingvolgsystemen en manieren om zijn eigen werk toegankelijk te administreren
    • Hij heeft enige kennis van organisatie- en bestuursvormen voor scholen in het vo
    • Hij is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering en schoolontwikkeling.

De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met de omgeving van de school. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met bedrijven of instellingen om hun gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven in het opleiden van de leerling. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om goed samen te werken met mensen en instellingen die betrokken zijn bij de zorg voor de leerlingen

• Om te voldoen aan het eerste lid
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten
    • Hij geeft op professionele manier informatie over de leerlingen aan ouders en andere belanghebbenden en maakt gebruik van de informatie die hij van hen krijgt
    • Hij zorgt in overleg met de leerling en andere betrokkenen voor afstemming tussen het leren in en buiten de school en voor duidelijkheid over ieders verantwoordelijkheid en bijdrage hierin.
    • Hij neemt op een constructieve manier deel aan verschillende vormen van overleg met mensen en instellingen buiten de school
    • Hij verantwoordt zijn professionele opvattingen en werkwijze met betrekking tot een leerling aan ouders en andere belanghebbenden en past in gezamenlijk overleg zonodig zijn werk met die leerling aan
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is bekend met de leefwereld van ouders of verzorgers en met de culturele achtergronden van de leerlingen en weet hoe hij daar rekening mee moet houden zin zijn doen en laten als leraar
    • Hij is op de hoogte van de professionele infrastructuur waar zijn school onderdeel van is
    • Hij is bekend met de cultuur en de actuele gang van zaken in het bedrijfsleven waar zijn leerlingen participeren en weet hoe hij daar als docent vo mee om kan gaan
    • Hij is bekend met de regelgeving en samenwerkingsprocedures tussen zijn school en bedrijven en instellingen waarmee wordt samengewerkt.
    • Hij weet hoe hij ervoor kan zorgen dat het binnen- en buitenschoolse leren en de interne en externe begeleiding van zijn leerlingen goed op elkaar afgestemd zijn.

De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid voor zijn eigen professionele ontwikkeling. Hij onderzoekt, expliciteert en ontwikkelt zijn opvattingen over het leraarschap en zijn bevoegdheid als leraar.

• Om te voldoen aan het eerste lid:
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten:
    • Hij werkt planmatig aan de ontwikkeling van zijn bekwaamheid, op basis van een goede analyse van zijn competenties
    • Hij stemt de ontwikkeling van zijn bekwaamheid af op het beleid van de school en de ontwikkeling en afspraken binnen het team
    • Hij maakt bij die ontwikkeling gebruik van informatie van leerlingen en collega’s, in school en bedrijf, en ook van collegiale hulp in de vorm van bijvoorbeeld intervisie en supervisie.
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen in het bedrijfsleven en de maatschappij die relevant zijn voor zijn onderwijs
    • Hij is op de hoogte van de onderwijspraktijk in andere scholen voor vo en van actuele ontwikkelingen op het gebied van inhouden, werkwijzen, en organisatievormen in het vo
    • Hij is op de hoogte van actuele ontwikkelingen op het gebied van de pedagogiek en didactiek die relevant zijn voor zijn onderwijs
    • Hij heeft voldoende gedragspsychologische kennis om zijn eigen gedrag en dat van andere te begrijpen en analyseren.

Kennis en vaardigheden van collega’s in een team
Opleiders beschikken over de juiste kennis en vaardigheden om het onderwijs voor en de begeleiding van de studenten te verzorgen. Elke opleider is in staat om het onderwijsleerproces van jongeren goed te verzorgen en te begeleiden en om kennis en vaardigheden toe te passen in beroepssituaties in het onderwijs. Ook onderwijsontwikkeling wordt samen opgepakt: opleiders werken gezamenlijk aan de ontwikkeling van het onderwijs (oplossen van problemen, integratie nieuwe beroepsontwikkelingen, lesmateriaal).

Elkaar feedback geven
Opleiders beschikken over de juiste kennis en vaardigheden om het onderwijs voor en de begeleiding van de studenten te verzorgen. Elke opleider is in staat om het onderwijsleerproces van jongeren goed te verzorgen en te begeleiden en om kennis en vaardigheden toe te passen in beroepssituaties in het onderwijs. Ook onderwijsontwikkeling wordt samen opgepakt: opleiders werken gezamenlijk aan de ontwikkeling van het onderwijs (oplossen van problemen, integratie nieuwe beroepsontwikkelingen, lesmateriaal).

Grenzen kunnen en durven stellen
Als lid van een team moet je grenzen kunnen en durven stellen, vooral voor jezelf maar ook voor collega’s. In een open en professionele cultuur is dat mogelijk. Op die manier blijft iedereen in zijn kracht en wordt het risico op een scheve balans in werkdrukverschillen tussen teamleden geminimaliseerd.

Goed ontwikkeld eigenaarschap bij teamleden
Het eigenaarschap en de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van het onderwijs en voor het optimaliseren van de kwaliteit ervan is een gezamenlijke ambitie; opleiders nemen regie en initiatief. Het eigenaarschap voor het uitvoeren van het onderwijs en voor de ontwikkeling daarvan is goed belegd. Voor bepaalde zaken, zoals de uitvoering van het onderwijs en begeleiding, is ieder teamlid zelf eigenaar. Voor bepaalde taken kan ervoor gekozen worden het eigenaarschap bij specifieke individuen te beleggen.

Samenwerking
Opleiders moeten bereid en in staat zijn om samen te werken waarbij in de samenwerking ook goed gekeken wordt naar elkaars sterke punten als het gaat om kennis en vaardigheden. Een team functioneert als een professionele gemeenschap en is resultaatverantwoordelijk, ook bij de implementatie van vernieuwingen.

Brede blik
Opleiders in het beroepsonderwijs moeten in staat zijn om zich te verdiepen in en relaties aan te gaan met de werkomgeving waarvoor de studenten worden opgeleid. Het opgebouwde netwerk rond de organisatie van BPV kan hiervoor een goede basis vormen.

Kennis en vaardigheden
Opleiders in het mbo dienen te beschikken over de vakkennis en vaardigheden zoals vastgelegd in het kwalificatiedossier voor mbo-docenten. In dat dossier worden de volgende taken onderscheiden:

1. De docent draagt er zorg voor dat hij professional is en blijft.
2. De docent ontwikkelt een onderwijsprogramma.
3. De docent voert een onderwijsprogramma uit.
4. De docent begeleidt de studenten tijdens de leerloopbaan.
5. De docent is actief betrokken bij de beroepspraktijkvorming.
6. De docent construeert, hanteert en evalueert beoordelingsinstrumenten.

Affiniteit met de doelgroep
Opleiders in het mbo dienen te beschikken over een grote affiniteit met de doelgroep.

Samenwerking met het bedrijfsleven
Een goede samenwerking met het bedrijfsleven zorgt ervoor dat er sprake is van een verbetering van de actualiteit van de opleiding en voor een optimalisering van een goede doorstroom naar arbeid. Het onderwijs kan dan niet zonder de betrokkenheid van het bedrijfsleven. Vanuit de BPV zijn er veelal al relaties die hiervoor een goede basis vormen. Ten aanzien van de examinering blijft de onderwijsinstelling in de lead.

Toepassing van nieuwe technologieën
Voor alle sectoren geldt dat de werkomgeving waarvoor wordt opgeleid zich kenmerkt door een continue verandering en vernieuwing van technologieën en toepassingen die worden ingezet. De opleider moet in staat en bereid zijn zich te verdiepen in deze nieuwe technologieën.

Hybride docentschap
Daar waar mogelijk wordt ingezet op hybride docenten/opleiders. Een hybride docent/opleider kiest ervoor deels als docent/opleider te werken en daarnaast ook werkzaam te zijn in een andere baan in loondienst of als zelfstandig ondernemer. Het hybride docentschap biedt een oplossing voor het dreigende lerarentekort, het biedt een mooi loopbaanperspectief voor opleiders of vakmensen en het draagt bij aan eigentijds en innovatief beroepsonderwijs. Het belang van professionalisering op het gebied van pedagogische en didactische aanpakken is hierbij wel groot.
De combinatie van een baan als docent/opleider en werkzaam zijn in de sector waarvoor wordt opgeleid kan voor mensen een loopbaanverrijking betekenen. De hybride docent/opleider is in staat zich te ontwikkelen in zijn/haar vak als docent/opleider en in het vakgebied waarvoor wordt opgeleid. Daarnaast zorgt de combinatie voor afwisseling door het docentschap te combineren met een baan in het bedrijfsleven.

Verder heeft een opleider autonomie over zijn/haar eigen loopbaan binnen de gezamenlijke visie, ambities en doelstellingen op teamniveau of op organisatieniveau en vanuit een gezamenlijk vastgestelde kennisbasis. Het aansturen en functioneren van teams gebeurt op basis van vertrouwen en niet vanuit controle en handhaving. Bewegingsvrijheid van individuen, collegialiteit, verdeling van de taaklast, en inzet op ambities en kwaliteiten zijn hierbij belangrijke waarden.

Waar mogelijk moet uitgegaan worden van multidisciplinaire teams waarin teamleden qua kennis, vaardigheden en ambities verschillend zijn. De diversiteit van een team is daarmee haar kracht. Het vraagt van een team dat het in staat is om verantwoordelijkheid te nemen voor de kwaliteit van het onderwijs en een basis van onderling vertrouwen. Hiervoor moeten zij als professionele gemeenschap functioneren en resultaatverantwoordelijk zijn. Alleen dan zijn teams beter in staat grootschalige vernieuwingen te implementeren. Een professionele leergemeenschap kent opleiders, die actief deelnemen aan besluitvorming, een cultuur van onderlinge samenwerking, opleiders die samen het werk plannen en opleiders die samen verantwoordelijkheid dragen voor de resultaten van hun werk.

Inzichten over gespreid leiderschap laten zien dat opleiders groeikansen krijgen als leidinggevenden samen met teamleden zorgen voor een aantrekkelijke gemeenschappelijke ambitie, voor mogelijkheden om te groeien in verschillende rollen en bij perspectief op heldere ontwikkelpunten.

Dit betekent vooral dat leidinggevenden faciliteren, ontzorgen en vragen stellen. Heel duidelijk geven de opleiders aan dat zij als team eigenaar zijn van het onderwijs en de begeleiding vanuit een gezamenlijk gedragen visie. Niet de leidinggevenden bepalen hoe het onderwijs er uitziet maar het onderwijsteam als geheel. Er is dus sprake van een gezamenlijke en gedragen visie op en doelstellingen voor het onderwijs, al dan niet vastgelegd in een teamplan. Verwachtingen naar elkaar toe moeten daarbij duidelijk zijn. Opleiders in het mbo verwachten de volgende zaken van hun leidinggevenden:

• Er wordt zeggenschap voor het team gecreëerd (volgens het professioneel statuut).
• Beschikbaar en benaderbaar zijn, veiligheid bieden en zich open stellen.
• Met opleiders spreken in plaats van over opleiders beslissen.
• Opleiders kunnen focus in werk aanbrengen op basis van hun competenties/kwaliteiten.
• Zelfvertrouwen, onafhankelijkheid en gevoel van eigenwaarde stimuleren.
• Ontzorgen in de zin van zaken waar het team niet over hoeft te gaan oplossen of regelen.
• Er is sprake van professionele nabijheid, leidinggevenden opereren niet op afstand.
• De leiderschapsstijl van de leidinggevende sluit aan bij de behoeften en fase van ontwikkeling van het team.
• Faciliteren van de onderlinge samenwerking door beschikbaar stellen van tijd en ruimte en door te staan voor een professionele cultuur.
• Bewerkstelligen van een prettige, motiverende en veilige werksfeer met transparante communicatie.
• Groei en ontwikkeling van medewerkers mogelijk maken.

De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met collega’s. hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om een professionele bijdrage te leveren aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat van zijn school, aan goede werkverhoudingen en aan een goede schoolorganisatie.

• Om te voldoen aan het eerste lid:
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten
    • Hij deelt informatie die voor de voortgang van het werk van belang is met collega’s en maakt gebruik van de informatie die hij van collega’s krijgt
    • Hij levert een constructieve bijdrage aan verschillende vormen van overleg en samenwerken op school
    • Hij geeft en ontvangt collegiale consultatie en intervisie
    • Hij werkt met collega’s, al dan niet onderzoeksmatig, samen aan de ontwikkeling en verbetering van zijn school
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie
    • Hij is op een praktisch niveau op de hoogte van leerlingvolgsystemen en manieren om zijn eigen werk toegankelijk te administreren
    • Hij heeft enige kennis van organisatie- en bestuursvormen voor scholen in het vo
    • Hij is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering en schoolontwikkeling.

De leraar onderschrijft zijn verantwoordelijkheid in het samenwerken met de omgeving van de school. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheid om goed samen te werken met bedrijven of instellingen om hun gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven in het opleiden van de leerling. Hij heeft voldoende kennis en vaardigheden om goed samen te werken met mensen en instellingen die betrokken zijn bij de zorg voor de leerlingen

• Om te voldoen aan het eerste lid
  • Kan de leraar de volgende handelingen verrichten
    • Hij geeft op professionele manier informatie over de leerlingen aan ouders en andere belanghebbenden en maakt gebruik van de informatie die hij van hen krijgt
    • Hij zorgt in overleg met de leerling en andere betrokkenen voor afstemming tussen het leren in en buiten de school en voor duidelijkheid over ieders verantwoordelijkheid en bijdrage hierin.
    • Hij neemt op een constructieve manier deel aan verschillende vormen van overleg met mensen en instellingen buiten de school
    • Hij verantwoordt zijn professionele opvattingen en werkwijze met betrekking tot een leerling aan ouders en andere belanghebbenden en past in gezamenlijk overleg zonodig zijn werk met die leerling aan
  • Beschikt de leraar over de volgende kennis:
    • Hij is bekend met de leefwereld van ouders of verzorgers en met de culturele achtergronden van de leerlingen en weet hoe hij daar rekening mee moet houden zin zijn doen en laten als leraar
    • Hij is op de hoogte van de professionele infrastructuur waar zijn school onderdeel van is
    • Hij is bekend met de cultuur en de actuele gang van zaken in het bedrijfsleven waar zijn leerlingen participeren en weet hoe hij daar als docent vo mee om kan gaan
    • Hij is bekend met de regelgeving en samenwerkingsprocedures tussen zijn school en bedrijven en instellingen waarmee wordt samengewerkt.
    • Hij weet hoe hij ervoor kan zorgen dat het binnen- en buitenschoolse leren en de interne en externe begeleiding van zijn leerlingen goed op elkaar afgestemd zijn.

Door het vergelijken van deze gegevens wordt de vraag beantwoord of er voldoende personeel is. De opleiders kijken hier vaak anders tegenaan. Want ook al zijn de scores op bovengenoemde voldoende of goed, dan kunnen in de beleving ook andere factoren een rol spelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• De mate waarin een team in staat is teamgericht te werken: onderling en in afstemming met andere stakeholders;
• Toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid van ICT-systemen die ondersteunend zijn aan het primaire proces;
• Mate van efficiëntie van organisatie van het onderwijs in het team;
• Gemotiveerd assisterend personeel met relevante aanvullende kennis en ervaring en een teaminstelling.

De perceptie van voldoende personeel wordt nog het meest beïnvloed door de onderlinge (bereidheid) tot samenwerking in een team en door de mate waarin teamleden, ook door hun leidinggevende, worden ingezet op basis van hun motieven en kwaliteiten. Uitgangspunt is dat opleiders niet meer lesgevende taken hebben dan de cao voorschrijft.

De inbreng van studenten optimaliseren kan ook betekenen dat het onderwijs en de begeleiding wordt afgestemd op de individuele student. Aandacht voor een goed pedagogisch klimaat is hierbij nadrukkelijk van belang. Daarnaast is het van belang dat opleiders in staat zijn in te spelen op de (individuele) leerbehoeften van de student. Differentiatie is hierbij een sleutelbegrip. Uitgangspunt is dan nadrukkelijk dat het onderwijs gericht is op de behoeften van de student en minder op de mogelijkheden van de instelling. De groeiende mogelijkheden met digitale leermiddelen maken dit mogelijk. Als leerlingen meer een persoonlijk leerpad volgen, is de structuur van de methode niet meer leidend. Om toch grip te houden op het leerproces moeten opleiders op zoek naar een nieuwe structuur. Opleiders krijgen meer en meer een coachende rol.

Daarnaast gaat het ook over de formele zeggenschap van studenten die geregeld moet zijn in de vorm van een studentenraad al dan niet in combinatie met deelraden.

Het uitgangspunt is dat de invloed en de zeggenschap van studenten vergroot worden.